Jeugdsportvisie KNWU

“Wie de jeugd heeft, heeft de toekomst” klinkt als een belofte, maar in de Nederlandse wielersport is het steeds vaker een waarschuwing geworden. Steeds minder kinderen gebruiken de fiets als vervoersmiddel naar school of de sportclub, fietsvaardigheid daalt, er is wel een sterke opkomst van de e-bike onder jongeren en het totale fietsgedrag in Nederland verandert langzaam. Het aantal jeugdige licentiehouders bij de KNWU daalt al jaren en dat heeft gevolgen voor de hele sport: minder renners betekent theoretisch gezien een kleine ‘kweekvijver’ van potentiële talenten die kunnen doorgroeien naar de top, maar ook minder leden, vrijwilligers en draagkracht binnen de lokale wielerclubs. Het totale fundament van onze sport komt daarmee onder druk te staan.

In de afgelopen jaren is het aantal jeugdlicenties flink gedaald. Vooral de overgang naar de categorieën nieuwelingen (15-16) en junioren (17-19) blijkt een kwetsbaar punt. De invoering van een nieuwe wedstrijdstructuur in 2025 heeft geleid tot positieve reacties en voorzichtig herstel, maar de dalende trend bij de jeugd blijft een hardnekkige uitdaging. De oorzaken zijn veelzijdig: zorgen over veiligheid en valpartijen, de hoge kosten van fietsen en materiaal, drukke agenda’s van jongeren en een breed scala aan alternatieve vrijetijdsbestedingen. Bovendien sluiten de huidige wedstrijdvormen niet altijd aan bij wat kinderen en jongeren zoeken: plezier, beleving en ruimte om zich op hun eigen manier te ontwikkelen.

Daarom is het noodzakelijk om opnieuw te investeren in de basis van onze sport. Dat betekent kinderen enthousiast maken voor de fiets, ouders actief betrekken, trainers opleiden die plezier, ontwikkelen van (fiets)vaardigheden en persoonlijke ontwikkeling vooropstellen en verenigingen ondersteunen in hun cruciale rol als thuishaven. Minder nadruk op ranglijsten, meer nadruk op plezierige leerervaringen; minder risico’s in de openbare ruimte, meer veilige en creatieve formats op club- en regio­parcoursen.

De jeugd is en blijft de toekomst, maar die toekomst komt er niet vanzelf. Samen met clubs, trainers, ouders en partners zetten we ons in voor een eigentijdse jeugdaanpak waarin plezier, veiligheid en brede ontwikkeling centraal staan. Zo bouwen we aan een toekomstbestendige wielersport die inspireert, verbindt en ruimte biedt voor ieder kind – en leggen we een prachtige basis voor een leven lang fietsplezier!

Inhoudsopgave

• Stand van zaken, kansen en uitdagingen jeugdwielrennen
• Waar willen we naar toe? Ambitie en visie op jeugdwielrennen
• Hoe gaan we dat doen? Acties om de ambitie te realiseren
• Met wie gaan we dit doen?

Stand van zaken, kansen en uitdagingen jeugdwielrennen

De KNWU beschikt over een rijke wielertraditie en een brede infrastructuur van verenigingen. Toch staat het jeugdwielrennen onder druk. Het aantal jeugdlicenties is de afgelopen flink gedaald, vooral in de overgang van nieuwelingen naar junioren is de uitval groot. Startlicenties hebben de laatste jaren wel voor een opleving gezorgd, met name binnen BMX.

Daarnaast signaleren we veel in- en uitstroom: jaarlijks stopt ca. 13/14% van de jeugdleden, vaak al binnen één à twee jaar. Belangrijkste redenen zijn tijdgebrek, verlies van motivatie, overstap naar een andere sport of geen binding met de club.

Kansen

Ondanks deze daling liggen er volop kansen. Het imago van de wielersport is sterk, mede dankzij successen van Nederlandse toppers. Urban disciplines zoals BMX freestyle en pumptrack trekken nieuwe doelgroepen aan en sluiten beter aan bij de leefwereld van jongeren. Ook zien we lokaal veel energie: dikke banden races, clinics en schoolprojecten zorgen voor een hoge mate van kennismaking met de sport.

De theorie van beweegwijsheid biedt bovendien handvatten om kinderen duurzaam te binden en behouden voor de sport. Door niet alleen fysieke vaardigheden, maar ook motivatie, zelfvertrouwen, sociale verbondenheid en kennis te ontwikkelen, leggen we de basis voor een leven lang fietsen. Dit sluit aan bij de jeugdsportvisie van NOC*NSF, waarin plezier, verantwoorde ontwikkeling en variatie in aanbod centraal staan.

Uitdagingen

De grootste uitdagingen liggen bij het verhogen van de instroom binnen wielerclubs en het behoud van fietsers in de sport. Het huidige aanbod sluit onvoldoende aan op de wensen van de jeugd: de klassieke focus op competitie is minder vanzelfsprekend in een tijd waarin korte prikkels en directe beleving belangrijk zijn. We zien dat jeugdige wielrenners de sport graag doen, maar dat ze zich steeds minder vaak wielrenner voelen. Verenigingen hebben vaak moeite hun jeugdafdelingen door te ontwikkelen op basis van deze veranderende behoefte door beperkte vrijwilligerscapaciteit en financiële druk.

Daarnaast ervaren ouders hoge kosten en drempels bij deelname (materiaal, licenties, reisafstanden), wat doorstroming naar structurele deelname bemoeilijkt. Ook de communicatie en zichtbaarheid van aanbod kan beter; niet alle jeugd en ouders vinden de weg naar clubs en wedstrijden.

Waar willen we naar toe? Ambitie en visie op jeugdwielrennen

Ambitie

De KNWU heeft een duidelijke ambitie: meer kinderen op de fiets, langer behouden voor de sport, langer aangesloten bij de wielerclub, meer meedoen aan wedstrijden, met plezier als fundament. We willen dat ieder kind in Nederland de kans krijgt om het plezier van fietsen te ervaren – of dat nu op een pumptrack, wielerbaan, mountainbikeparcours of in de wijk is. Jeugdwielrennen moet aantrekkelijk, (sociaal)veilig, plezierig en toegankelijk zijn: voor ieder niveau, elke ambitie en alle achtergronden.

Onze ambitie is tweeledig:

1. Breedtesport versterken – zoveel mogelijk kinderen en jongeren kennis laten maken met fietsen, hun vaardigheden vergroten en hen een veilige, plezierige en sociale wieleromgeving bieden waarin ze zich thuis voelen.
2. Ontwikkeling ondersteunen – ambitieuze jeugdrenners die meer willen, de ruimte geven om stap voor stap door te groeien en ze te verleiden mee te doen aan wedstrijden. Niet door vroeg te selecteren, maar door breed te ontwikkelen, multidisciplinair te trainen en plezier en verantwoorde ontwikkeling centraal te zetten.

Visie

De jeugd is de toekomst van de wielersport. In 2028, bij het 100-jarig bestaan van de KNWU, willen we dat jeugdwielrennen stevig staat:

• Laagdrempelig en veelzijdig: kinderen kunnen instappen via verschillende disciplines (weg, baan, BMX, MTB, veldrijden, pumptrack), met formats die aansluiten bij hun belevingswereld.
• Beweegwijs en duurzaam: geïnspireerd door de theorie van beweegwijsheid ontwikkelen kinderen niet alleen fysieke vaardigheden, maar ook zelfvertrouwen, motivatie, sociale verbondenheid en kennis. Zo leggen we de basis voor een leven lang fietsen.
• Vitale clubs als fundament: verenigingen zijn de plekken waar jeugd zich welkom voelt, plezier beleeft en zich kan ontwikkelen. Clubs worden ondersteund met opleidingen, formats en kennisdeling om aantrekkelijk en toekomstbestendig te blijven.
• Eén sport, twee sporen: breedtesport en (talent)ontwikkeling versterken elkaar. Iedere route is waardevol, maar plezier staat altijd centraal of een kind droomt van het podium, of vooral met vrienden gezellig wil fietsen.

Hoe gaan we dat doen? Acties om de ambitie te realiseren

Onze ambitie is helder: meer kinderen op de fiets, langer behouden voor de sport, langer aangesloten bij de wielerclub, met plezier als fundament. Om dit waar te maken, zetten we in op een samenhangend pakket aan maatregelen dat clubs, trainers, ouders en jeugdrenners ondersteunt.

Deze acties richten zich op drie pijlers: instroom vergroten, plezier en ontwikkeling centraal stellen, en duurzame doorstroom en behoud realiseren. Daarbij sluiten we aan bij de leefwereld van jongeren, benutten we de kracht van verschillende disciplines en ondersteunen we verenigingen om toekomstbestendig te zijn. Deze vier pijlers zijn vertaald naar drie samenhangende invalshoeken:

1. Fietsstimulering
   We willen zoveel mogelijk kinderen in aanraking laten komen met de fiets. Dat doen we met landelijke en lokale wervings- en kennismakingsprogramma’s zoals Dikke Banden Races en het Nationaal Fietsdiploma. Ook zetten we extra in op fietsactivatie in de wijk, via pumptracks, clinics en samenwerking met scholen en buurtsportcoaches. Het doel is niet alleen kinderen te laten fietsen, maar hen ook fietsvaardiger, zelfverzekerder en beweegwijzer te maken. Daarmee sluiten we aan bij de theorie van beweegwijsheid: kinderen ontwikkelen motorische, sociale en mentale vaardigheden die bijdragen aan een leven lang fietsen.
2. Instroom bij een wielerclub
   De kennismaking moet leiden tot kennismaking met de wielerclub en duurzame betrokkenheid bij de club. Daarom helpen we verenigingen met laagdrempelige instapmogelijkheden, leenfietsen en alternatieve instroomroutes (zoals recreatieve jeugd of zij-instromers). Via KNWU Clubsupport krijgen clubs formats, toolboxen en begeleiding voor een warm welkom en goede doorstroom van kinderen naar de juiste categorie (bijvoorbeeld bij de overstap U15 → U17). Ook stimuleren we dat jongeren niet alleen als renner, maar ook als assistent-trainer, begeleider of vrijwilliger een rol krijgen binnen de club. Alle kaderopleidingen en kaderlicenties voor KNWU leden tot 21 jaar zijn dan ook gratis. Zo wordt de club een plek waar kinderen zich thuis voelen, plezier ervaren en zich op hun eigen manier kunnen ontwikkelen.
3. Deelname aan (regionale) clubwedstrijden
   Wedstrijddeelname is voor veel kinderen een belangrijke stap in hun sportbeleving. Dit moeten we niet vergeten! Daarom streven we naar een laagdrempelig, regionaal en gevarieerd wedstrijdaanbod: per regio minimaal maandelijks een wedstrijd, met formats die aansluiten bij de leefwereld van de jeugd (zoals bijvoorbeeld omniums, fun-races en vaardigheids-parcoursen). Door wedstrijden regionaal te clusteren, beperken we reistijden en verlagen we de drempel voor deelname. Daarnaast wordt veiligheid geborgd via checklists en vaardigheidstrainingen in trainingen én wedstrijden. Zo wordt wedstrijddeelname een veilige, leuke en haalbare stap voor ieder kind dat de stap van fietsen naar sportieve uitdaging wil zetten.
   Samen vormen deze drie invalshoeken een integrale aanpak: kinderen stimuleren om te fietsen, hen warm ontvangen bij de club en hen vervolgens laten genieten van een divers wedstrijdprogramma. Zo vertalen we ambitie en visie naar concrete resultaten – met plezier, ontwikkeling en veiligheid als fundament.
4. Sleutelen aan de wedstrijd- en licentiestructuur voor de jeugd
   De KNWU zet in op een structurele doorontwikkeling van wedstrijdformats voor de jeugd, met als doel de sport toekomstbestendig, aantrekkelijk en laagdrempelig te maken. In 2026 worden hiervoor concrete veranderingen doorgevoerd, waaronder een uniforme leeftijdsindeling en eenvoudiger en transparanter licentiebeleid. De startleeftijd wordt vervroegd naar 5 jaar, zodat kinderen al vroeg de mogelijkheid krijgen vaardigheden te ontwikkelen en plezier in de sport te ervaren. Tevens wordt in iedere regio minimaal één wedstrijd in omniumvorm met vaardigheidsparcours georganiseerd, gestimuleerd door een toolbox die clubs praktische handvatten biedt. De selectiecriteria voor nationale kampioenschappen worden aangepast, zodat druk op jonge renners vermindert. Daarnaast zet de KNWU in op een breder regionaal wedstrijdaanbod waarbij de behoefte van verschillende doelgroepen centraal staat, een centrale jeugdlandingspagina op de KNWU-website en de ontwikkeling van eenvoudig en toepasbaar materiaal voor trainers gericht op vaardigheidsparcoursen.
   Naast deze directe ingrepen richt de KNWU zich op beleidsvoornemens die na 2026 verder worden uitgewerkt, in nauwe afstemming met clubs, regio’s en een nog in te stellen jeugdcommissie. Onderwerpen die hierbij centraal staan zijn onder meer de hervorming van nationale kampioenschappen. Tevens wordt gekeken naar verbreding van het wedstrijdaanbod, door alternatieve formats, meer regionale wedstrijden en multidisciplinaire deelname te stimuleren. Het vergroten van betrokkenheid en behoud van oudere jeugd krijgt aandacht door hen actief te laten worden als trainer, coach of jurylid. Ook worden verenigingen ondersteund bij het opzetten en versterken van jeugdafdelingen, onder meer via het delen van good practices. Met deze maatregelen beoogt de KNWU een modern, herkenbaar en duurzaam wedstrijdlandschap neer te zetten waarin plezier, ontwikkeling en binding met de sport vooropstaan.

Concrete acties op een rij

• Uniforme leeftijdsindeling conform UCI, meisjes en jongens gelijktrekken naar de volgende indeling: U7, U9, U11, U13, U15 en U17. (Verzettentabel voor toegestane verzetten per U-categorie wordt op korte termijn gepubliceerd.)
• Startleeftijd vervroegen naar 5 jaar (U7) om ieder kind al eerder de kans te geven hun vaardigheden te trainen en te genieten op de fiets.
• Hervormen van jeugdlicenties (en bijbehorende tarieven) naar een splitsing tussen basisschool en middelbare schoolleeftijd. Basisschoolleeftijd krijgt één uniforme licentie. Middelbare schoolleeftijd gaat mee in de 15+ licentiestructuur die we in 2025 ingevoerd hebben met keuze uit Basis/Plus/Premium, zij het met gereduceerde tarieven.
• Aanpassen NK selectiecriteria. Om de druk op jonge sporters en hun ouders te verlagen, reisafstanden te beperken en tegelijkertijd een eerlijke en transparante selectie voor nationale kampioenschappen te behouden, worden de NK-selectiecriteria versoepeld op zo’n manier dat men geen grote reisafstanden hoeft te rijden, maar ook met een kleiner aantal wedstrijden dichterbij huis kan kwalificeren, ook in een naburige regio.
• Iedere regio organiseert minimaal 1 wedstrijd in Omniumvorm met vaardigheidsparcours. Ter ondersteuning van de implementatie van het Jeugdbeleidsplan zal de KNWU een toolbox ontwikkelen. Deze toolbox is bedoeld als praktisch hulpmiddel voor verenigingen, organisatoren en betrokkenen bij de uitvoering van het vernieuwde jeugdbeleid.
• Stimuleren van meer regionaal aanbod wedstrijden in alle disciplines.
• Het vormen van een landingspage voor de jeugd op www.KNWU.nl.
• We stimuleren dat jongeren niet alleen als renner, maar ook als (assistent-)trainer, begeleider of andere vrijwilliger een rol krijgen binnen de club. Alle kaderopleidingen en kaderlicenties voor KNWU leden tot 21 jaar worden dan ook gratis. Zo wordt de club een plek waar kinderen zich thuis blijven voelen, plezier ervaren en zich op hun eigen manier kunnen ontwikkelen, ook als het zelf rijden van wedstrijden geen plezier meer oplevert.
• Ter versterking van de verbinding tussen het jeugdbeleid en de praktijk binnen de verschillende disciplines, wordt een aparte jeugdcommissie ingesteld. Deze commissie zal bestaan uit vertegenwoordigers van iedere sporttak. Elk lid van deze jeugdcommissie zal tevens zitting nemen in de sporttakcommissie van de betreffende discipline. Op deze wijze wordt geborgd dat het jeugdbeleid nauw aansluit bij de ontwikkelingen en behoeften binnen de afzonderlijke disciplines, en dat er structureel afstemming plaatsvindt tussen beleid en uitvoering. Commissie zal in de Ledenraad van juni 2026 officieel worden ingesteld.

Met wie gaan we dat doen?

Wielerclubs

• Instroom & behoud jeugdleden
  • Actieve wervingscampagnes via o.a. Ready2Race, Dikke Banden Race en Nationaal Fietsdiploma i.s.m. lokale wielerclubs (met eigen accommodaties) en andere stakeholders.
  • Alternatieve instroom faciliteren (zij-instromers, recreatieve jeugd, multidisciplinair aanbod).
  • Begeleiding bij overstap naar hogere categorieën (U15 → U17).
  • Leenfietsen en laagdrempelige kennismakingsactiviteiten aanbieden.
• Kwaliteit & begeleiding
  • Opleiden en bijscholen van trainers (focus op plezier, pedagogisch handelen en mentale vaardigheden).
  • Toegang tot landelijke toolbox met spelelementen, formats en vaardigheidsmodules.
  • Vrijwilligersbeleid met coördinator en waarderingsprogramma.
  • Jeugdleden betrekken bij functies (assistent-trainer, begeleider, social media).
  • Inzetten en/of oprichten van een jeugdcommissie en jeugdbetrokkenheid binnen de club.
• Veiligheid & cultuur
  • Aanstellen vertrouwenscontactpersoon en zichtbare gedragscode.
  • Structurele inzet van vaardigheidsparcoursen in trainingen.
  • Checklist en aandacht voor veiligheid bij trainingen en clubwedstrijden.

We hebben hier extra aandacht voor lokale wielerclubs (met eigen accommodatie) om die te ondersteunen in de toeleiding van wielrenners naar de club en het ontwikkelen van laagdrempelig aanbod op de club.

Organisatoren

• Wedstrijdaanbod vernieuwen
  • Regionale, laagdrempelige jeugdwedstrijden organiseren.
  • Variatie toevoegen met omniums, fun-races, vaardigheidsparcoursen.
  • Nieuwe formats ontwikkelen en experimenteren met creatieve wedstrijdelementen o.a. op basis van de wensen, behoeften en ambitie van de jeugd.
• Bereikbaarheid & toegankelijkheid
  • Regionale samenwerking tussen organisatoren om reistijden te beperken (< 1 uur voor 80% van de jeugd).
  • Samenwerking zoeken met lokale sportevenementen en scholen.
• Kwaliteit organisatie
  • Gebruik maken van standaard veiligheidschecklists.
  • Jongeren inzetten als vrijwilliger bij organisatie en begeleiding.
  • Uitdragen van club- en regio-aanbod via gezamenlijke communicatiekanalen.

KNWU (Uniebureau en uitvoerende in de regio's)

• Wedstrijdstructuur & aanbod
  • Per regio maandelijks laagdrempelig wedstrijdaanbod (ook alternatieve formats).
  • Vergroten variatie in disciplines: weg, BMX, MTB, baan en pumptrack.
  • Ondersteunen van interclubwedstrijden als opstap naar KNWU-wedstrijden.
• Begeleiding & doorstroom
  • Ondersteuning bij doorstroommomenten (U15 → U17 → junioren).
  • Regionale begeleidingstrajecten en talentontwikkeling in samenwerking met clubs.
  • Platform creëren voor uitwisseling tussen trainers en begeleiders.
• Clubondersteuning & monitoring
  • Regio’s voeren samen met KNWU Clubsupport uit (advies, tools en opleidingen).
  • Jaarlijkse monitoring van sportplezier en binding van jeugdleden.
  • Organiseren van bijeenkomsten om best practices te delen.